2020 yılı Ocak ayında İspanya’daki bir petrokimya tesisinde meydana gelen büyük patlamada 3 kişi öldü ve birkaç kişi yaralandı. Akşam saatlerinde meydana gelen güçlü patlama ile sonrasında çıkan yangınlar bir gün boyunca söndürülemedi. Bu trajik olay, son yıllarda Avrupa’nın en ciddi kimyasal reaktör kazalarından biri olarak tarihe geçti ve petrokimya üretim endüstrisi üzerinde kalıcı bir etki bıraktı.
Araştırmalar ve kök neden analizi halen devam etmekle birlikte, görünen o ki etilen oksit reaktöründe yıkıcı bir arıza oluşmuştur. Araştırdığımız ve danışmanlık verdiğimiz benzer geçmiş olaylara dayanarak, reaktörün yetersiz soğutulması veya yanlışlıkla ısıtılmasının olası temel kök nedenler olduğunu söyleyebiliriz.
Bir reaktörün aşırı ısıya maruz bırakılması, sıcaklık ve basıncın hızla artacağı kontrol edilemeyen ekzotermik reaksiyonlara yol açabilir. Fakat bu her zaman yıkıcı olarak sonuçlanmaz; doğru hesaplanmış, bakımları yapılmış ve işlevsel bir acil tahliye sistemi ile basınç düşürülebilir ve riskler en aza indirilebilir. Ancak bu senaryo, tasarımın en başında düşünüldüğünde ve sisteme dahil edildiğinde geçerli olur. Bu nedenle zamanla prosesler değiştikçe, sistem tasarım kriterleri tekrar gözden geçirilmeli ve periyodik proses tehlike analizleri (PHA) yapılmalıdır.
Etilen Oksit Nasıl Davranır?
Etilen oksit (antifriz ve haşere ilaçları yapımında kullanılır) proseslerde basınç altında kullanılırken sıvı fazdadır. Fakat normal ortam koşullarında gaz fazında olup, havadan daha ağırdır. Atmosferik koşullar altında kaynama sıcaklığı 10°C dir. Isıtıldığında veya kontamine edildiğinde ekzotermik olarak polimerize olabilir veya birleşerek daha büyük moleküller oluşturabilir. Polimerizasyon bir ekipmanın içerisinde gerçekleşirse, ekipman şiddetli bir şekilde patlayabilir. Etilen oksit çok yanıcı ve zehirlidir -kaza yerine yakın tutuşma kaynakları büyük olasılıkla ilk deşarj sırasında çıkan buharın patlamasına neden olacaktır.
Daha da kötüsü, ilk patlamadan sonra etilen oksit buharı kaza yaşanan reaktörden buharlaşmaya devam edebilir ve bu da tesis çevresinde sağlık tehlikelerine neden olabilir. Atmosferik yayılım analizi ile hangi alanlarda zehirli gaza maruz kalınabileceği ve hangi alanlarda olası bir patlama riski olduğu belirlenebilir. Zehirli ve yanıcı gazların ne kadar yayılabileceğimi ön görebiliyor olmak, kimyasal tesislerin en kötü senaryoda bile gerekli tahliye ve acil durum müdahalesine önceden hazırlanabilmesini sağlar.
Kimyasal Patlamalarda Dikkat Edilecek Diğer Noktalar
İspanya’daki petrokimya tesisindeki patlamada, 1 tonluk metal sac, fabrikadan neredeyse 3 km uzaklıktaki bir adamı yatağında uyurken öldürmüştü. Kimyasal bir patlamada, cisimler potansiyel olarak uzun mesafeler kat edebilir. Bu trajedi, basınçlı kaplarda depolanan enerji miktarını, acil durum planlamasının önemini ve kilometrelerce uzakta olan toplulukları bile etkileyen patlamaların dikkate alınmasını vurgular.
Bu olaya neyin sebep olduğunu zaman gösterecek. Endüstrinin gelecekte benzer kazaları önlemek için bu talihsiz kazadan öğrenilmesi gereken dersler vardır ve bu öğrenilen derslerin de kamuya açıklanması önemlidir. Çıkarılacak ana ders ortadadır; yanıcı ve zehirli gazların salınımı ve alt kırınım etkileri acil durum planlamasında mutlaka dikkate alınmalıdır.
OSHA’nın proses güvenliği yönetimi (PSM) standardı, tehlikeli kimyasallar kullanan proseslerin emniyetli ve çalışan sağlığına uygun bir şekilde yönetimi için gereklilikleri içerir. PSM programının en önemli parçası, kazalar zincirini ve nedenlerini tespit etmek için olayların kapsamlı bir şekilde araştırılmasıdır. Böylece düzeltici önlemler geliştirilebilir ve uygulanabilir.
Daha fazla bilgi için PULSE ve JENSEN HUGHES proses güvenliği ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.
Yazar: Başar Özar – Jensen Hughes